قلم مو

قلم‌مو یکی از ابزارهای نقاشی یا رنگرزی است.

قلم‌موها را می‌توان از چند نظر بررسی کرد:

    از نظر طرز قرار گرفتن الیاف: به گونه‌های بادبزنی، تخت و گرد تفکیک می‌شود
    از نظر کاربرد: به قلم‌موهایی که برای رنگ روغن و دیگری قلم‌هایی که برای آبرنگ به کار می‌رود تقسیم کرد.
    از نظر اندازه: برای اندازه‌های گوناگون قلم‌مو شماره‌هایی قراردادی تعیین می‌شود. از متداول‌ترین و پرمصرف‌ترین قلم‌موهای مورد استفاده در سبک رنگ روغن قلم‌موهای ۴، ۸، ۱۲ هستند.
    از نظر جنس موها: قلم‌موها از موی جانوران یا الیاف مصنوعی پلاستیکی ساخته می‌شوند. قلم‌موهایی که از موی دُم سمور ساخته می‌شوند کیفیت خوبی دارند و حالت فنری و انعطاف پذیرشان و نوک تیز آن‌ها برای نقاشی آبرنگ و رنگ روغن مناسب است. این قلم‌موها توانایی بالاتری برای جذب آب دارند.[۱]

انواع قلمو

غالب قلموها تغییر یافته‌ای از دو شکل اصلی قلمو، یعنی قلموی تخت و قلموی گرد هستند.

قلموی سرکج

نمونهٔ تغییر یافته‌ای از قلموی تخت که یک اهرم دوم به صورت زاویه ای بر روی الیاف آن ایجاد شده. این ویژگی به نقاش کمک می‌کند تا در انحنا بخشیدن یا سایه زدن حواشی و نواحی ظریف، آزادانه تر عمل کند. آزادی ای که این قلمو برای تغییر زاویه به نقاش می‌دهد، فرصت مناسبی را برای رنگ آمیزی و ایجاد بافت‌های متنوع و حرکت آزاد تر حین رنگ آمیزی ایجاد می‌کند.

قلموی چابک یا برایت

این قلمو هم نمونه ای از قلموهای سر تخت هست که موهای کوتاهی دارد. معادلی که برای آن به کار می‌رود قلموی سر تخت ساده یا قلموی چابک می‌باشد. این قلمو بافت زیادی ندارد و اصولاً برای خطوط و بافتی به کار نمی‌رود که نیاز باشد حتماً رنگ زیادی را مکیده و نگه دارد. با این قلمو می‌توان ضربه‌های کوتاه و کنترل شده‌ای را انجام داد و خطوطی با رنگ دانهٔ زیاد یا کم را در لحظه و به‌طور متوالی ایجاد کرد. از این قلمو برای رنگ برداری جزئی هم می‌توان استفاده کرد. این خاصیت رنگ برداری حین کار با آبرنگ اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. چون حین نقاشی آبرنگ، امکان اشتباه کمتر است و سعی بر آن است تا لایه‌های کمتری رو درست کرده و طرح، بی نقص و تمیز به نظر برسد.

قلموی تخت

قلموی تخت، بافت ضخیم و سنگین تری نسبت به انواع دیگر قلموی تخت دارد. این قلمو بیشتر برای ضربه‌ها و بافت‌هایی که باید در سطح وسیع اعمال شوند کاربرد دارد. قلموی تخت در حواشی کار و زاویه‌ها یا برای کشیدن بافت‌هایی در سطح وسیع و با حجم زیاد رنگ کاربرد دارد.

قلموی زبان گربه ای یا فیلبرت

این قلمو نمونهٔ تغییر یافته‌ای از قلموی تخت است که برای محو کردن خطوط قوی یا با رنگ دانهٔ بالا، زمانی که هنوز خطوط خشک نشده‌اند کاربرد دارد. این قلمو به خاطر بافتی که دارد به نقاش اجازه می‌دهد تا در حالت مرطوب هم از این قلمو برای ایجاد بافت‌های متفاوت استفاده کند. این قلمو به جای گوشه‌های تند قلموی تخت، گوشه‌های منحنی شکل دارد که باعث می‌شود بافت‌ها، خطوط ظریف و نرم و منحنی شکلی را به راحتی ایجاد کنند.

قلموی واش

قلموی واش یا رنگبر، برای برداشتن یکدست رنگ و آب اضافهٔ روی نقاشی استفاده می‌شود، همچنین می‌توان به کمک این قلمو سطوح وسیع را به‌طور یکدست و نازک رنگ آمیزی کرد. این قلمو بافت آزاد و زیادی دارد و می‌تواند تسلسل و توالی را برای رنگ آمیزی یکدست ایجاد کند. این ویژگی، هنگام نقاشی با آبرنگ اهمیت زیادی پیدا می‌کند. معمولاً زیر سازی‌ها و رنگ آمیزی اولیهٔ آبرنگ با این قلمو انجام می‌شود.

قلموی تک ضربی

این قلمو برای ترکیب حجمی از رنگ، صرفاً با یک ضرب و ایجاد بافت‌های جدید و متفاوت مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این قلمو می‌توان هم برای نقاشی‌های سبک و ظریف مثل نقاشی آبرنگی و هم برای ترکیب رنگ‌های خمیری و با حجم زیاد مثل رنگ روغن استفاده کرد، و به خاطر بافت تخت این قلمو، می‌توان بافت‌های یکدست و وسیع را به زوایا و انحنای ظریف و باریک منتهی کرد.

قلموی لاینر

این قلمو با قلموی لاینر یا rigger اصولاً متفاوت است. قلموی خط‌کشی یا لاینری که بیشتر هم شناخته شده، تغییر یافتهٔ قلموهای گرد است و این قلمو تغییر یافته‌ای از قلموهای تخت. با هر دوی این قلموها می‌توان خطوط باریک را ممتد و ادامه‌دار کشید، بدون این که نیازی باشد تا قلمو را از روی بوم یا کاغذ برداشت، چون این قلمو به خاطر بافت زیاد و طولانی خود، می‌تواند رنگ زیادی را نگه داری کند. این قلمو برای کشیدن خطوط مستقیم و صاف و طولانی در ابعاد ظریف کاربرد دارد، علاوه بر همهٔ این‌ها به نقاش کمک می‌کند تا خطوط تداوم پیدا کنند. این قلمو برای کشیدن جزئیاتی مثل سبزه‌ها و شاخ و برگ و درختان کاربردی هست.

قلموی فن یا بادبزنی

وقتی این قلمو بافت زیادی داشته باشد و انحنای آن تخت نباشد، کاربرد قلموی محو کن رو پیدا می‌کند. چیزی شبیه به قلموهای آرایشی که برای کرم پودر و رژ گونه استفاده می‌شود. نمونه‌های باریک این قلمو که ظریف تر هستند، بیشتر برای کشیدن گیاهان و درختان و بوته‌ها استفاده می‌شوند. قلموی بادبزنی همچنین برای ترکیب یکدست و خالص رنگ‌ها کاربردی هست.

قلموهای دکوراتیو یا رنگ آمیزی ساختان

این قلموها معمولاً در ابعاد بزرگ‌تری ساخته می‌شوند و برای استفاده‌های غیر هنری مانند رنگ آمیزی ساختان مورد استفاده قرار می‌گیرند. این قلموها شباهت زیادی به قلمو تخت دارند و بر اساس عرض الیاف شماره گذاری می‌شوند. این شماره گذاری می‌تواند به حسب میلی‌متر یا اینچ باشد.

برخی شماره‌های رایج قلموهای رنگ آمیزی ساختمان:

بر حسب میلی‌متر:10 mm, 20 mm, 40 mm, 50 mm, 60 mm, 70 mm, 80 mm, 90 mm, 100 mm.

بر حسب اینچ: ​1/8 in,​1/4 in, ​3/8 in, ​1/2in, ​5/8 in, ​3/4 in, ​7/8 in, 1 in, ​1 1/4 in, ​1 1/2 in, 2 in, ​2 1/2 in, 3 in, ​3 1/2 in, 4 in.

قلم‌موی مورد استفاده در نگارگری از نوع نرم و مناسب برای آبرنگ است. نگارگران ایرانی برای قلم‌گیری و صورت‌سازی از قلم‌مویی که از موی گربه ساخته شده، استفاده می‌کنند، این قلم‌موها خود بر دو نوعند: گندمی و شمشیری (نیزه‌ای) قلم‌موی گندمی برای پرداز و قلم موی شمشیری برای قلمگیری بکار می‌رود.

از نکات مهم در استفاده از قلم‌مو توجه به ترکیب کردن رنگ‌ها و استفاده از رنگ‌های مناسب برای زمینه‌است. جهت دادن به قلم‌مو باعث دادن حجم به تصویر می‌شود و آن را از مسطح بودن درمی‌آورد.

اگر هدف نگارگر رنگ زدن به سطح وسیعی باشد از قلم‌موی دارای سر مربعی شکل و اگر هدفش رنگ کردن بخش کوچکی از یک طرح باشد از قلم‌موی سر گرد استفاده می‌کند.

چاپ دستی

چاپ دستی که با نام‌های چاپ هنری و گراورسازی نیز شناخته می‌شود، شاخه‌ای از هنرهای تجسمی است که در آن اثر هنری از طریق چاپ تصویر بر روی یک سطح، عموماً کاغذ یا گاهی پارچه، چرم، پلاستیک و سطوح دیگر، توسط هنرمند خلق می‌گردد. چاپ آثار هنری می‌تواند به روش‌های مختلفی از جمله چاپ فلزی، چاپ سنگی، چاپ چوب، چاپ دیجیتال و فرایندهای هنری مبتنی بر انواع حکاکی صورت پذیرد.

چاپ‌های هنری امکانات فنی صوری و بیانی بسیار متنوعی را در اختیار هنرمند می‌گذارند و علاوه بر این هنرمند به مدد چاپ و تکثیر اثر خود می‌تواند نمونه‌های ارزان‌تری را در دسترس مخاطبان قرار دهد. به همین سبب در قرن‌های اخیر اغلب هنرمندان برخی روش‌های حکاکی و چاپ را آزموده و در آن‌ها به استادی رسیده‌اند.

چاپ از طریق انتقال مرکب از یک کلیشه یا صفحه مسطح آماده شده بر روی سطح کاغذ یا مواد دیگر پدید می‌آید. انواع متداول کلیشه عبارتند از: صفحه‌های فلزی که معمولاً از جنس مس یا زینک یا صفحه‌های پولیمری که برای حکاکی یا خوردگی با اسید استفاده می‌شوند. از سنگ، آلومینیم یا پلیمر برای چاپ سنگی و از قالب‌های چوبی برای چوب‌تراش و چوب‌کند و از لینولیوم برای لینوتراش استفاده می‌شود. پرده‌های پارچه‌ای از جنس ابریشم یا مواد مصنوعی برای چاپ سیلک اسکرین به کار می‌رود.

کار هنری

به معنی اثر هنری، کار هنری یا اجرا شدهٔ اثر است و به کاری اطلاق می‌شود که به عنوان ارزش زیبایی شناسی تولید شده یا در نظرگرفته شده باشد.

درواقع در گرافیک، چاپ و تبلیغات، آرت ورک آن چیزی است که آماده ارسال برای چاپ است. نظیر یک فایل کامپیوتری یا تصویری نقش شده یا چاپ شده بر روی کاغذ و مانند آن‌ها که پس از سپری کردن مراحل پیش‌از چاپ به روش لیتوگرافی، امکان تولید واسطه‌چاپی مانند فیلم و زینک یا کلیشه و گراور را میسر می‌سازد. این اصطلاح برای فیلم‌های مونتاژ شده لیتوگرافی یا فیلم‌های خارج شده از دستگاه ایمیج‌ستر و آماده انتقال یا کپی بر روی زینک چاپی یا گراورسازی نیز به کار می‌رود.

همچنین برای این مفهوم در چاپ و گرافیک از اصطلاحات دیگری چون اثر نهایی، مکانیکال، آمادهٔ کپی یا دوربین (camera-ready) بون اِ تیر (Bon a Tirer) یا چسبانده شده (paste up) نیز استفاده می‌شود.

چاپ فلزی

چاپ فلزی، چاپ تیزابی یا اِچینگ (به انگلیسی: Etching) (سیاه‌قلم تیزابی و چاپ‌نقش تیزابی هم نامیده شده‌است) نوعی روش حکاکی است که در آن خطوط و بافت‌ها توسط اسید از روی قسمتی از صفحه‌ای فلزی (معمولاً مس) که در برابر اسید محافظی ندارد پاک می‌شود.

تصویر ایجاد شده دارای همان کیفیت دیداری به لحاظ کاربرد خط است که در طراحی با مداد یا قلم مشاهده می‌شود. چاپ‌های تیزابی آغازین در اوایل سدهٔ ۱۶ میلادی دیده شده‌است ولی اصول اولیه این فن پیشتر برای تزئین خودها و زره‌ها استفاده می‌شده‌است. بزرگ‌ترین تیزاب‌کار تاریخ هنر، رامبرانت می‌باشد. در سدهٔ بیستم میلادی از این فن بیشتر برای تصویرسازی کتاب استفاده می‌شده است.